Чет элдик менен эмгек келишиминин өзгөчөлүктөрү
Эмгек келишими — бул иш берүүчү менен кызматкердин ортосундагы эмгек мамилелерин жөнгө салган келишим. Чет элдик жаран менен түзүлгөн келишим өзүнүн өзгөчөлүктөрүнө ээ болуп, Эмгек кодекси жана башка мыйзамдар менен жөнгө салынат.
Эмгек келишимин түзүүнүн негизги талаптары
Мыйзамдуу түрдө ишке орношуу үчүн чет элдик кызматкер кеминде 18 жашта болушу керек. Эмгек келишими орус тилинде түзүлөт, бирок зарыл учурда кызматкер түшүнгөн тилге которулушу мүмкүн. Бул эки тараптын түшүнүшүүсүн жана укуктарын коргоону камсыз кылат.
Келишимде эмгек уруксаты же патент тууралуу маалымат камтылышы керек (эгер мыйзамда башкача көрсөтүлбөсө). Бул документ чет элдик жарандын Россияда иштөө укугун тастыктайт. Анын номери жана мөөнөтү келишимде так көрсөтүлүүгө тийиш.
Чет элдик кызматкерлерди ишке кабыл алууда төмөнкү факторлор эске алынат:
- Ишке чектөөлөр. Чет элдиктер мамлекеттик жана укук коргоо органдарында иштей алышпайт.
- Жаш курактык чектөө. 18 жашка чыга элек адамдар менен эмгек келишими түзүлбөйт.
- Эмгек уруксаты жана патент. Иш берүүчү визасыз келген чет элдиктин жарактуу патенти бар экенин текшерүүгө милдеттүү. Айрым категориялар бул талаптан бошотулат — жашоо уруксаты барлар, Россиядагы окуу жайлардын күндүзгү бөлүмүнүн студенттери, ЕАЭБ өлкөлөрүнүн жарандары жана атайын уруксаты бар визалуулар.
- Квота системасы. Чет элдик кызматкерлер үчүн орундардын саны аймак жана тармак боюнча айырмаланат. Кээ бир тармактарда чет элдиктерди ишке алуу толугу менен чектелген.
- Патенттин аймактык чектөөсү. Патент берилген аймакта жана белгиленген кызмат орду үчүн гана жарактуу. Башка аймактын патенти менен ишке алуу мүмкүн эмес.
- ИИМге билдирүү. Иш берүүчү чет элдикти жумушка алган соң үч жумуш күнү ичинде бул тууралуу ИИМге кабар берүүгө милдеттүү.
- Сактандыруу төлөмдөрү. 2023-жылдан тарта иш берүүчүлөр чет элдиктер үчүн социалдык сактандыруу төлөмдөрүн орус жарандарына окшош шарттарда төлөшөт.
- Келишимдин мөөнөтү. Эмгек келишими мөөнөтсүз же мөөнөттүү болушу мүмкүн. Мөөнөттүү келишим көбүнчө сезондук иштер үчүн же убактылуу жок кызматкерди алмаштыруу максатында түзүлөт.
Ишке орношуу үчүн зарыл документтер
Россияда чет элдик жаранды ишке алуу үчүн төмөнкү документтер талап кылынат:
- Жеке инсандыгын тастыктоочу документ. Бул чет өлкөлүк паспорт, качкын күбөлүгү же убактылуу башпаанек жөнүндө күбөлүк болушу мүмкүн. Жарандыгы жок адамдар жашоо уруксатын же убактылуу жашоого уруксат көрсөтүшү керек.
- Эмгек китепчеси. Россияда 1974 жана 2004-жылкы үлгүлөр колдонулат. Эгер берилген китепче жараксыз болсо, жаңы орус үлгүсүндөгү китепче берилет.
- SNILS (социалдык камсыздандыруу номери). Бардык чет элдик кызматкерлер үчүн милдеттүү.
- Билим же квалификация тууралуу документ. Эгер иш атайын билимди талап кылса, чет элдик диплом же күбөлүк көрсөтүүгө тийиш. Бул документ Россияда нострификациядан өтүшү керек.
- Эмгек уруксаты же патент. Визасы бар адамдар эмгек уруксатын, визасыздар патент көрсөтүшөт. ЕАЭБ өлкөлөрүнүн (Армения, Беларусь, Казакстан, Кыргызстан) жарандарына бул талап колдонулбайт.
Россияда убактылуу жашаган чет элдиктер ишке орношууда мындан ары ыктыярдуу медициналык камсыздандыруу полисин (ДМС) көрсөтүүгө милдеттүү эмес. Алар милдеттүү медициналык камсыздандыруудан пайдалана алышат. Бул талап жогорку квалификациялуу адистерге гана тиешелүү эмес.
Эмгек келишимин түзүүнүн өзгөчөлүктөрү
Эмгек келишиминде төмөнкү маалыматтар камтылышы керек:
- Кызматкер жана иш берүүчүнүн толук аты-жөнү;
- Эки тараптын идентификациялык маалыматы;
- Иш берүүчүнүн салык төлөөчүнүн номери;
- Иш берүүчүнүн өкүлү тууралуу маалымат;
- Келишим түзүлгөн жер жана дата;
- Иш орду жана кызматтык милдеттери;
- Иш башталган күн;
- Эмгек акы жана төлөм тартиби;
- Иш убактысы жана эс алуу режими;
- Зыяндуу же оор шарттардагы иш үчүн төлөнүүчү компенсация (эгер бар болсо);
- Иштин мүнөзү жана шарттары;
- Социалдык камсыздандыруу жөнүндө маалымат;
- Эмгек уруксаты же патент тууралуу маалымат;
- Убактылуу же туруктуу жашоо уруксаты тууралуу маалымат;
- Башка тиешелүү шарттар.
Чет элдик кызматкерлердин укуктары
Эмгек келишими боюнча иштеген чет элдик жарандар орус кызматкерлерине окшош укуктарга ээ:
- Эмгек келишимин түзүү, өзгөртүү жана токтотуу укугу;
- Келишимде көрсөтүлгөн ишти аткаруу укугу;
- Коопсуз жана мыйзамга ылайык иш ордуна укугу;
- Эмгек акыны өз убагында жана толук алуу укугу;
- Эс алуу жана акы төлөнүүчү жылдык өргүү укугу;
- Нормаланган иш убактысы жана эс алуу күндөрүнө укугу;
- Эмгек шарттары жана коопсуздук эрежелери боюнча так маалымат алуу укугу;
- Кесиптик окуудан жана билим алуудан өтүү укугу;
- Кесиптик бирликке мүчө болуу же аны түзүү укугу;
- Эмгек талаштарын чечүү укугу;
- Эмгек милдеттерин аткарууда жабыр тарткан учурда компенсация алуу укугу;
- Федералдык мыйзам боюнча социалдык камсыздандыруу укугу.
Маанилүү шарттар жана милдеттер
Чет элдик менен эмгек келишими мөөнөтсүз же мөөнөттүү болушу мүмкүн. Мөөнөттүү келишим беш жылдан ашпоого жана эмгек уруксатынын мөөнөтүнөн узак болбоого тийиш. Уруксат мөөнөтү аяктагандан кийин келишим токтотулат.
Иш берүүчү чет элдик менен келишим түзүү же токтотуу тууралуу тиешелүү органдарды кабардар кылууга милдеттүү. Ошондой эле кызматкердин документтеринин жарактуулугун көзөмөлдөп, өз убагында жаңыртып турушу керек.
Билим берүү, соода, тейлөө жана курулуш тармактарында иштегендер орус тилин билгенин тастыктоосу керек. Тиешелүү сертификатсыз иш уруксаты берилбейт.
Иш берүүчү бардык документтердин аныктыгын текшерүүгө жана өзгөрүүлөр тууралуу миграция органдарына убагында билдирүүгө милдеттүү. Эрежелерди бузуу ири айыппулдарга алып келет.
Бардык эмгек акы расмий банк аркылуу төлөнүүгө тийиш — нак акча берүү тыюу салынган. Банктар мындай төлөмдөр тууралуу салык органдарына маалымат беришет. Иш берүүчүлөр чет элдик кызматкерлерге төлөнгөн акылар боюнча квартал сайын отчет тапшырышат.
Жыйынтык
Чет элдик менен түзүлгөн эмгек келишими — бул так талаптар менен расмий юридикалык документ. Ал эки тараптын укуктары менен милдеттерин аныктайт жана кызматкердин укуктук макамын, миграциялык мыйзамдарды эске алат. Туура документтештирүү жана мыйзамды сактоо мыйзамдуу ишке орношууга жана эки тараптын тең укуктарын коргоого өбөлгө түзөт.
Булак: