Chet ellik bilan mehnat shartnomasi: asosiy xususiyatlar
Mehnat shartnomasi — bu ish beruvchi va xodim o‘rtasidagi mehnat munosabatlarini tartibga soluvchi kelishuvdir. Chet el fuqarosi bilan tuzilgan shartnoma o‘ziga xos jihatlarga ega bo‘lib, ular Rossiya Mehnat kodeksi va boshqa qonunlarda belgilangan.
Shartnoma tuzish uchun asosiy talablar
Qonuniy ravishda ishga joylashish uchun chet ellik xodim kamida 18 yoshda bo‘lishi kerak. Mehnat shartnomasi rus tilida tuziladi, ammo zarur hollarda xodim tushunadigan tilga tarjima qilinishi mumkin. Bu ikki tomonning huquqlarini himoya qilishga va tushunmovchiliklarni oldini olishga xizmat qiladi.
Shartnomada mehnat ruxsati yoki patent haqidagi ma’lumotlar bo‘lishi shart (agar qonun boshqacha belgilamagan bo‘lsa). Bu hujjatlar chet ellikka Rossiyada ishlash huquqini beradi. Ularning raqami va amal qilish muddati shartnomada aniq ko‘rsatilishi lozim.
Chet ellik ishchilarni ishga qabul qilishda quyidagi omillar hisobga olinadi:
- Ish cheklovlari. Chet elliklar davlat yoki huquqni muhofaza qiluvchi organlarda ishlay olmaydi.
- Yosh cheklovlari. 18 yoshga to‘lmagan shaxslar bilan mehnat shartnomasi tuzilmaydi.
- Ish ruxsati va patentlar. Ish beruvchi vizasiz kirgan chet ellikda amaldagi patent mavjudligini tekshirishi kerak. Ba’zi toifalar bundan ozod — vaqtinchalik yashash ruxsatiga ega shaxslar, Rossiya OTMlarining kunduzgi talabalari, EOTB (Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi) mamlakatlari fuqarolari va ba’zi viza toifalari.
- Kvota tizimi. Chet ellik ishchilar uchun ish o‘rinlari soni mintaqa va sohalarga qarab belgilanadi. Ayrim sohalarda kvota yo‘qligi sababli chet elliklarni ishga olish taqiqlangan.
- Patentning hududiy amal qilish muddati. Patent faqat berilgan mintaqa va lavozim bo‘yicha amal qiladi. Ish beruvchi boshqa mintaqadan patent olgan ishchini yollay olmaydi.
- Ichki ishlar vazirligiga xabar berish. Ish beruvchi chet ellikni ishga olganidan keyin 3 ish kuni ichida bu haqda MVDga xabar berishi shart.
- Sug‘urta badallari. 2023 yildan boshlab ish beruvchilar chet ellik xodimlar uchun sug‘urta badallarini rus fuqarolari bilan bir xil tartibda to‘laydi.
- Shartnoma muddati. Shartnoma muddatsiz yoki muddatli bo‘lishi mumkin. Muddatli shartnomalar odatda mavsumiy ishlar yoki vaqtincha yo‘q xodim o‘rniga tuziladi.
Ishga joylashish uchun kerakli hujjatlar
Rossiyada chet el fuqarosini ishga qabul qilish uchun quyidagi hujjatlar talab etiladi:
- Shaxsni tasdiqlovchi hujjat. Chet el pasporti, qochqin guvohnomasi yoki vaqtinchalik boshpana sertifikati bo‘lishi mumkin. Fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar yashash ruxsatnomasi yoki vaqtinchalik yashash hujjatini taqdim etishlari kerak.
- Mehnat daftarchasi. Rossiyada 1974 va 2004-yil namunalaridagi mehnat daftarchalari amal qiladi. Agar chet ellikning daftarchasi Rossiyada yaroqsiz bo‘lsa, yangi ruscha namunada ochiladi.
- SNILS (sug‘urta raqami). Barcha chet ellik ishchilar uchun majburiydir.
- Diplom yoki malaka guvohnomasi. Maxsus bilim talab qiladigan ishlar uchun zarur. Bu hujjatlar Rossiyada nostrifikatsiya — rasmiy tan olish jarayonidan o‘tishi lozim.
- Ish ruxsati yoki patent. Viza bilan kirganlar — ruxsatnoma, vizasiz kirganlar — patent taqdim etadi. EOTB mamlakatlari (Armaniston, Belarus, Qozog‘iston, Qirg‘iziston) fuqarolariga bu talab qo‘yilmaydi.
Rossiyada vaqtincha yashovchi chet elliklar endi ishga kirishda DMS (ko‘ngilli tibbiy sug‘urta) polisi taqdim etishlari shart emas. Ular majburiy tibbiy sug‘urtadan foydalanish huquqiga ega. DMS faqat yuqori malakali mutaxassislar uchun saqlanib qolgan.
Mehnat shartnomasini rasmiylashtirish tartibi
Mehnat shartnomasida quyidagi ma’lumotlar bo‘lishi shart:
- Xodim va ish beruvchining to‘liq F.I.Sh.;
- Shaxsni tasdiqlovchi hujjatlar ma’lumotlari;
- Ish beruvchining soliq to‘lovchi identifikatsiya raqami;
- Shartnomani imzolagan vakil haqida ma’lumot;
- Shartnoma tuzilgan joy va sana;
- Ish joyi va vazifasi;
- Ish boshlanish sanasi;
- Ish haqi va to‘lov shartlari;
- Ish va dam olish tartibi;
- Zarur hollarda mehnat sharoitlari va tavsifi;
- Ijtimoiy sug‘urta to‘g‘risida ma’lumot;
- Ish ruxsati yoki patent ma’lumotlari;
- Yashash yoki vaqtinchalik ruxsat hujjatlari;
- Boshqa zarur shartlar.
Chet ellik xodimlarning huquqlari
Rossiyada mehnat shartnomasi asosida ishlayotgan chet ellik xodimlar rus fuqarolari bilan teng huquqlarga ega:
- Mehnat shartnomasini tuzish, o‘zgartirish va bekor qilish huquqi;
- Shartnomada ko‘rsatilgan ishni bajarish huquqi;
- Xavfsiz va qonuniy mehnat sharoitlariga ega bo‘lish huquqi;
- O‘z vaqtida va to‘liq ish haqi olish huquqi;
- Dam olish, ta’til va bayram kunlariga ega bo‘lish huquqi;
- Mehnat sharoitlari haqida to‘liq ma’lumot olish huquqi;
- Kasbiy tayyorgarlik va qayta o‘qish imkoniyati;
- Kasaba uyushmalariga a’zo bo‘lish yoki ularni tashkil etish huquqi;
- Mehnat nizolarini hal etish huquqi;
- Mehnat majburiyatlarini bajarish jarayonida yetkazilgan zarar uchun kompensatsiya olish huquqi;
- Federal qonunlar doirasida ijtimoiy sug‘urtadan foydalanish huquqi.
Muhim shartlar va majburiyatlar
Chet ellik bilan tuzilgan mehnat shartnomasi muddatsiz yoki 5 yildan oshmagan muddatli bo‘lishi mumkin. Shartnoma muddati ish ruxsati yoki patent amal qilish muddatidan uzun bo‘la olmaydi. Ruxsat muddati tugasa, shartnoma bekor qilinadi.
Ish beruvchi chet ellik bilan tuzilgan yoki tugatilgan shartnoma haqida davlat organlariga xabar berishi kerak. Ishchi hujjatlarining amal qilish muddatini nazorat qilish ham ish beruvchining majburiyatidir.
Ta’lim, savdo, xizmat ko‘rsatish va qurilish sohalarida ishlovchilar rus tilini bilishlarini tasdiqlashlari kerak. Rus tili sertifikatisiz bunday xodimlarga ish ruxsati berilmaydi.
Ish beruvchi barcha hujjatlarning haqiqiyligini tekshirishi va o‘z vaqtida migratsiya organlariga o‘zgarishlar haqida xabar berishi kerak. Qoidabuzarliklar katta jarimalarga olib kelishi mumkin.
Barcha ish haqi to‘lovlari faqat bank orqali o‘tkazilishi kerak, naqd to‘lovlar taqiqlanadi. Banklar bu ma’lumotlarni soliq organlariga yuboradi. Ish beruvchilar chet ellik xodimlarga to‘langan ish haqi haqida har chorakda hisobot topshirishi shart.
Xulosa
Chet ellik bilan tuzilgan mehnat shartnomasi — bu aniq talablar bilan rasmiy hujjatdir. U ikki tomonning huquq va majburiyatlarini belgilaydi hamda mehnat va migratsiya qonunlariga muvofiq ravishda amalga oshiriladi. To‘g‘ri hujjatlashtirish qonuniy ish faoliyatini ta’minlaydi va har ikki tomon manfaatlarini himoya qiladi.
Manba: